GRECKA FAUNA

W Grecji żyją zarówno gatunki typowe dla Europy Środkowej jak i dla regionu śródziemnomorskiego. To, jakie zwierzęta  uda nam się spotkać, zależy oczywiście od regionu, w jakim się znajdujemy, ponieważ zamieszkują ja przeróżne gatunki zwierząt takich jak ssaki, gady czy owady. Możemy uważać się za prawdziwych szczęściarzy, jeżeli uda nam się podejrzeć jedne z najciekawszych występujących tam zwierząt: Żółw morski Caretta To gatunek gada z rodziny żółwi morskich. Występuje w morzach i oceanach, ale głównie w ciepłych strefach Oceanu Atlantyckiego, Pacyfiku oraz Oceanu Indyjskiego. Możemy go również spotkać Grecji na wyspie Zakynthos. Głowa pokryta jest tarczkami, szczęki podobne są do ptasiego dzioba. Kończyny przekształcone są w płaskie wiosła z 2 pazurami na przodzie. Powłoka zewnętrzna ciała jest w różnych odcieniach brązu, natomiast brzuszna część pancerza jest żółtawa. Caretta jest głównie gadem mięsożernym (ryby, meduzy, ośmiornice, kraby i wiele innych mięczaków). Sęp płowy Jednak najciekawszym ze wszystkich jest sęp płowy, który jest gatunkiem dużego ptaka padlinożernego z rodziny jastrzębiowatych. Są to ptaki długowieczne, które mogą żyć nawet 40 lat, a ich wygląd jest niezmienny. Wierzch ciała sępa jest koloru szaro-rudego, natomiast spód jest nieco jaśniejszy. Charakterystyczną cerne lotki oraz sterówki. Dziób i nogi są koloru sino-niebieskiego.  Wąż Eskulap Jest to gatunek niejadowitego oraz największego węża żyjącego w Europie Środkowej, gdyż długość jego ciała może przekraczać 2 metry. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowego koloru z wyjątkiem brzucha, natomiast przednia część jest nieco jaśniejsza. Będzie on raczej unikał kontaktu z człowiekiem, zatem przy spotkaniu powinniśmy spodziewać się, że wąż ucieknie. Gdy poluje chwyta zdobycz pyskiem i owijając ciałem dusi przez kilka minut, a następnie połyka w całości. Koziorożec To ssak z podrodziny antylop zaliczany do zwierzyny o dużym znaczeniu gospodarczym. Wystepuje najcześciej na obszarach gorskich, skalistych, czesto powyzej górnej graniy lasu. Jednak niektore gatunki wystepuja na terenach trawiastych.  Muflon Śródziemnomorski Jest najmniejszym przedstawicielem tzw. „dzikich owiec”. Występuje na obszarach porośniętych skąpą roślinnością na górzystych terenach. Funkcjonuje w małych stadach. Na wolności osiąga wiek nawet do 20 lat. Ubarwienie, zwane inaczej wełną, jest jasne, natomiast szata zimowa jest bardziej brązowa. Samce mają często tzw. siodło, czyli białą plamę na bokach ciała. Podbrzusze i wewnętrzne strony nóg są białe. Wełna muflona jest stosunkowo krótka. Samce mają duże, charakterystycznie skręcone rogi, natomiast samice ich nie posiadają (ewentualnie małe i skierowane do dołu). Nie wahajcie się podróżować do Grecji słynącej z różnorodnej i pięknej fauny. O tym, że jest ona pełna ciekawej zwierzyny i atrakcji turystycznych z nią związanych nie trzeba dużo mówić. Jeśli jesteś miłośnikiem turystyki ekologicznej i chcesz obserwować wszystkie odmiany fauny typowe dla każdego zakątku greckiego terytorium, nie bójcie się zarezerwować biletu i spędzić niezapomnianych wakacji. Jesteśmy pewni, że nie będziecie żałować. Miłej podróży!

Pobyt w Grecji

Mieszkamy w hotelu San Panteleimon. Pokoje są schludne, czyste i dobrze zorganizowane. Przed hotelem znajduje się basen, w którym wspólnie miło spędziliśmy dzisiaj czas. Z budynku hotelowego mamy blisko do piaszczysto-kamiennej plaży, z której oglądamy wschody i zachody słońca oraz chodzimy na wspólne spacery. Śniadania, obiady i kolacje jemy w bufecie, w którym znajduje się miła obsługa, a jedzenie jest smaczne z dużym wyborem. Codziennie realizujemy inne kreatywne zajęcia, edukujące i poszerzające naszą wiedzę, a w wolnym czasie zwiedzamy nowe miejsca w Grecji. Wczoraj pojechaliśmy do pięknego miasta – Platamonas. Spędziliśmy tam, prawie cały wieczór, przeprowadzając ankiety z grekami na temat ich dbania o środowisko. Było to dla wielu z nas nowe i ciekawe doświadczenie. Przełamaliśmy pierwsze lody w rozmowie po angielsku oraz zdobyliśmy nową wiedze. Grecy, z którymi rozmawialiśmy okazali się bardzo przyjemni i kontaktowi.

AIR POLLUTION IN GREECE

The forest fires in Greece that took place on July 23-26, 2018, had a negative impact on the natural environment of the region. There were also human and animal casualties. At one point, they also threatened the capital of this country – Atena. The main cause of the fires and their rapid spread was the catastrophic heat wave, the largest in intensity and duration in Greece in 30 years. The temperature in Athens was as high as 45 degrees Celsius. Strong winds also contributed to the spread of fires. Since these are the effects of climate change, the question arises as to the possibility of preventing similar phenomena in the future, first of all, to stop the degeneration of the environment. Fires and air quality The wave of fires significantly worsened the air quality. Thanks to Airly sensors, we know that the daily PM10 concentration allowed by the WHO increased in one day and was exceeded up to fifteen times, which is an additional threat to residents, even in areas where the fire did not touch. PM10 dust is a mixture of airborne particles with a diameter not exceeding 10 μm. They contain toxic substances, incl. carcinogenic benzopyrene and harmful to many internal organs dioxins. Smog It is very dangerous due to the high temperatures prevailing in the country during the summer. In addition, the authorities said that an increased level of air pollution was recorded throughout the country – the ozone concentration exceeded the so-called the level of information to the public. Due to the temperature and pollution, the authorities advise the elderly, children and people suffering from respiratory diseases to stay at home. Environmental protection in Greece Greece has officially designated all 239 areas on its territory as special areas of conservation, but has not set conservation priorities or objectives. The necessary measures to protect these areas have not been indicated either. Air pollution – impact on health and life Ozone can: Obstruct deep and vigorous breathing Cause shortness of breath and pain when breathing deeply Cause coughing and sore or scratchy throat Cause inflammation and damage to the respiratory tract Worsen lung diseases: asthma, emphysema and chronic bronchitis Increases the frequency of asthma attacks Make the lungs more susceptible to infections Cause lung damage Cause chronic obstructive pulmonary disease (COPD) PM particles are microscopic solid or liquid bodies suspended in the air. The sources of the particulates can be natural or anthropogenic. We distinguish: PM10- particles can increase the number and severity of asthma attacks, exacerbate bronchitis, and reduce the body’s ability to fight infection. PM2.5- particles increase the age-specific risk of mortality, especially from cardiovascular causes. The problem of air pollution in the territory of Greece is also caused by the low awareness and low level of environmental education of local residents. An aspect that exacerbates this problem is also the lack of specific actions on the part of the authorities.

AGRICULTURE IN GREECE

Small family farms predominate in agriculture. 15% of people are professionally involved in agriculture. The soils are mostly rocky and unsuitable for agriculture. Most of the arable land needs to be irrigated. The degree of mechanization in agriculture is low. Due to the poor quality of the pastures, animal husbandry is of little importance. However, fishing and the fishing of shellfish and sponges play an important role. Among other things, mackerel, eels, crabs, shrimps, octopuses are caught. The Greek fishing fleet ranks 11th in the EU in terms of the number of fish caught. The main export partners are: Italy, Germany, Bulgaria, Cyprus, Turkey, Great Britain, the United States, France and Romania. Industrial products, agricultural products and raw materials are exported. Imports of the agri-food sector are estimated at EUR 5.5 billion. Among other things, it imports mechanical devices, vehicles, chemicals and food products. The main crops grown in Greece are: – olives, – citruses,– cotton, – fig, – grape, – tobacco, – pistachio Greek olives are used in many ways. For many years, work has been done to improve the taste of the olive and to get rid of its bitter taste. First of all, they are processed into olive oil or served as a snack, which is very popular in Greece. Citrus grows from late fall to early spring. The most popular are oranges and mandarins. Euboea’s citrus fruit begins to ripen in November and lasts until spring. Marmalade-type sweets are made from bitter citrus. Grown cotton is mainly used to produce fiber. Although the cultivation of cotton accounts for less than 0.2% of the value of European agricultural production, it is of great importance in the two main EU producing countries. In 2018. cotton production volume was estimated at 340,000t, which was only 1% of cotton production in the world. Grapes are used to make wine, raisins and compote. Harvesting begins in September, and it is the most loved tradition in the Greek countryside. Everyone who lives in the area works together. Once the fruit has been harvested, it is transported to the vineyard. They are sorted by color and put into individual presses. Figs are grown only in the area around Kalamata and Laconia and almost all of them are exported. They are harvested from trees or soil. They are naturally dried in the sun without any chemical additives. Then they are fumigated, sorted and packed. Greece is one of the main producers of tobacco. Depending on the variety, the yield varies from 1 to 3 tons per hectare. Pistachios are grown in Aegina, they are made into tinctures, halva and sweet creams. Trees can bear fruit for up to 200 years. Greece ranks first in Europe and 6th in the world in the production of pistachios. They are said to be the best in the world. The main production of maize in Greece is maize. Greece is a significant producer of tomatoes, peaches and citrus fruits.Due to the unfavorable terrain and low rainfall, Greek agriculture is losing importance.

TYPICAL MEDITERRANEAN VEGETATION

Characteristic features of the Mediterranean climate are dry and hot summers and warm winters, so the vegetation there is very diverse. These areas are dominated by thermophilic and drought-resistant plants. There are also trees and shrubs which are called sclerophyllous vegetation. However, the most common plants in these areas are macchia, laurel, cork oak, citrus and olives.  MAQUIS This plant is a typical xerophyte, meaning that it is adapted to water deficiency in the soil. Macia is a year-round green plant, and their leaves are covered with a thick layer of cuticle that does not allow water to pass through. There are also numerous stomata in the epidermis of the leaves, which surround dead hairs designed to prevent water from evaporating. The Poppy flowers are gathered in dense bunches and are called butterfly flowers. These flowers take on a fushia color. LAUREL Leurel is also called the laurel tree, the leaves of it is a popular spice used in soups, pickles, etc. It grows in thicknets near coastlines, along streams and springs. The bush of this plant does not exteed 15 meters in height. These flowers release buds in autumn and open in spring. They are cream-yellow in color. It can be grown as an ornamental plant or a hedge. CORK It is a species of branchy evergreen tree. This plant is grown in plantations. When it reaches the age of 25, its bark is made of wine corks, wall decorations, floors, etc. The fruit of the cork oak is 3 cm acorns, and the leaves are oval and 4 to 7 cm long, the inside is lighter than the outside. In zoology, the cork from this tree is used as branches and hollows for birds and other animals. OLIVES There are many varieties of this plant. They are an important part of Greek cuisine and are used as a raw material for oil or as a snack. The main types are conservolia, kalamata, tsakistes, and throumba. The fruit is oval in shape and weighs 2 to 12 grams. The stone inside and the peel may vary in color from green to black depending on the ripeness of the fruit. They are obtained from trees that have reached the appropriate age of 8-10 years. The olives used to produce the oil are harvested from mid-December to March. Olive oil contains valuable properties such as vitamin E, K and compounds supporting the circulatory system. Moreover, it is used in cosmetics as an oil in the production of all kinds of cosmetics. CITRUS TREE Citruses are evergreen plants that do not shed their leaves, and the tallest ones reach a maximum height of 15 meters. The leaves of these trees are single. The leaf blade is shiny, leathery and strongly fragrant because it contains secretory cells with essential oils. The flowers grow singly or sometimes in small bunches at the angle of the leaves. The fruits of these plants are called citrus, usually green to dark orange in color. Popular citrus fruits include, for example, lemon, Meyer lemon, grapefruit, and pomelo

TYPOWA ROŚLINNOŚĆ ŚRÓDZIEMNOMORSKA

Charakterystycznymi cechami klimatu śródziemnomorskiego są suche oraz gorące lata i ciepłe zimy, dlatego tamtejsza roślinność jest bardzo zróżnicowana. Na tych obszarach dominują rośliny ciepłolubne i odporne na suszę. Znajdziemy tam też drzewa i krzewy, które nazywane są roślinnością twardolistną. Natomiast najczęściej występującymi roślinami na tych terenach jest makia, wawrzyn, dąb korkowy, cytrusy i oliwki.  MAKIA Roślina ta jest typowym kserofitem, oznacza to, że jest przystosowana do niedoboru wody w glebie. Makia jest rośliną zieloną przez cały rok, a jej liście są pokryte grubą warstwą kutykuli, która nie przepuszcza wody. W epidermie liści znajdują się także liczne aparaty szparkowe, które otaczają martwe włoski, mające za zadanie zapobiegać wyparowywaniu wody. Kwiaty makii są zebrane w gęste pęczki przez co zwane są kwiatami motylkowymi, a ich kolor wpada w barwy fuksji.  WAWRZYN Wawrzyn jest nazywany również drzewem laurowym, którego liście stanowią popularną przyprawę, np.: wysuszone są stosowane do zup, marynat itp. Obejmuje tereny porośnięte zaroślami, nieopodal wybrzeży, nad strumieniami oraz źródłami. Roślina ta jest niewielkim krzewem, którego wysokość nie przekracza więcej niż 15 metrów. Jego kwiaty w formie pąków powstają jesienią, a otwierają się dopiero na wiosnę i mają barwę żółto-kremową. Jest uprawiany także jako roślina ozdobna lub żywopłot. DĄB KORKOWY Jest to gatunek rozłożystego, wiecznie zielonego drzewa. Roślina ta jest uprawiana na plantacjach. Z jej kory wytwarzane są korki do win, dekoracje ścienne, podłogi. Ale tylko dopiero, gdy drzewo osiągnie wiek 25 lat. Owocami dębu korkowego są 3 centymetrowe żołędzie, a jego liście są owalnego kształtu i mają od 4 do 7 centymetrów długości, wewnętrzna strona jest jaśniejsza niż zewnętrzna. W zoologii korek z tego drzewa jest wykorzystywany jako konary i dziuple dla ptaków oraz innych zwierząt. OLIWKI Jest ich wiele odmian, są nieodłączną częścią kuchni greckiej i służą jako surowiec do produkcji oliwy lub jako przekąska. Główne rodzaje to conservolia, kalamata, tsakistes oraz throumba. Owoce mają owalny kształt, a ich waga wynosi od 2 do 12 gram, w środku mają pojedynczą pestkę, a ich skórka może przybierać różnorodne barwy od zielonej do czarnej-zależne jest to od poziomu dojrzałości owocu. Są zbierane z drzew, które osiągnęły odpowiedni wiek wynoszący 8-10 lat. Oliwki służące do produkcji oliwy zbiera się od połowy grudnia do marca. Oliwa z oliwek zawiera cenny właściwości takie jak witamina E, K, związki, które wspomagają pracę układu krążenia. Dodatkowo jest wykorzystywana w kosmetyce jako olejek do produkcji wszelakich kosmetyków. CYTRUSY Są to także rośliny wiecznie zielone, które nie zrzucają liści, a najwyższe z nich osiągają maksymalnie wysokość 15 metrów. Liście tych drzew są pojedyncze, blaszka liściowa jest lśniąca, skórzasta oraz silnie pachnąca, ponieważ zawierają komórki wydzielnicze z olejkami eterycznymi. Kwiaty wyrastają w pojedynczych lub niekiedy w niewielkich pęczkach w kątach liści. Owoce tych roślin nazywane są cytrusami zazwyczaj w kolorze od zielonego do ciemno pomarańczowego. Popularne cytrusy to na przykład cytryna zwyczajna, cytryna meyera, grejpfrut oraz pomelo.

KLASYCZNE WŁOSKIE TIRAMISU

SKŁADNIKI 500 dag sera mascarpone 4 jajka (4 żółtka i 2 białka) 100g cukru pudru 180m mocnej kawy espresso 30ml amaretto 20-30 podłużnych biszkoptów (ok 150g) 2 łyżki kakao do posypania szczypta soli PRZYGOTOWANIE Białka ubij na sztywno ze szczyptą soli, odstaw. Żółtka jajek ubij z cukrem na bardzo puczystą masę. Dodawaj do niej stopniowo mascarpone i miksuj cały czas. Na koniec dodaj ubite białka i już bardzo delikatnie zmiksuj lub wymieszaj. Zaparz mocną kawę, nieco ją wystudź i dodaj alkohol. W naczyniu ułóż pierwszą warstwę biszkoptów. Polej je kawą za pomocą łyżeczki. Możesz też nasączać biszkopty zanurzając je w kawie, ale mocząc je biszkopty są bardziej miękkie. Tobie pozostawiam wybór. Na biszkopty włóż połowę kremu. Na kremie ułóż drugie piętro biszkoptów i podobnie, nasącz je kawą. To czas na ostatnią warstwę kremu i wstawienie deseru na kilka godzin (min 3, najlepiej 6) do lodówki. Przed podaniem posyp deser kakao. SMACZNEGO!

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA W GRECJI

Pożary lasów w Grecji, które miały miejsce od 23 – 26 lipca 2018 odbiły się na środowisku naturalnym tego  regionu. Nie zabrakło też ofiar wśród ludzi i zwierząt. W pewnym momencie zagrażały one też stolicy tego kraju -Ateną. Główną  przyczyną powstania pożarów i ich szybkiego rozprzestrzeniania była fala katastrofalnych upałów, pod względem intensywności i czasu trwania największych w Grecji od 30 lat. Temperatura w Atenach sięgała nawet 45 stopni Celsjusza. Do rozprzestrzeniania pożarów przyczyniły się także silne wiatry. Ponieważ są to efekty zmian klimatu, nasuwa się pytanie o możliwość zapobiegania podobnym zjawiskom w przyszłości, przede wszystkim powstrzymania degeneracji środowiska. Pożary a jakość powietrzaFala pożarów znacznie pogorszyła jakość powietrza. Dzięki czujnikom Airly wiemy, że dzienne stężenie PM10 dopuszczalne przez WHO wzrosło w ciągu jednego dnia i zostało przekroczone aż piętnastokrotnie, co jest dodatkowym zagrożeniem dla mieszkańców, nawet na terenach, których ogień nie dotknął. Pył PM10 to mieszanina zawieszonych w powietrzu cząsteczek o średnicy nie przekraczającej 10 μm. Zawierają one toksyczne substancje, m.in. rakotwórcze benzopireny i atakujące wiele narządów wewnętrznych dioksyny. Smog Jest bardzo niebezpieczny przez panujące w kraju wysokie temperatury w okresie letnim . Dodatkowo władze podały, że w całym kraju odnotowano podwyższony poziom zanieczyszczenia powietrza – stężenie ozonu przekroczyło bowiem tzw. poziom informowania społeczeństwa. Ze względu więc na temperaturę oraz zanieczyszczenie, władze zalecają osobom starszym, dzieciom i osobom cierpiącym na choroby układu oddechowego pozostanie w domu. Ochrona środowiska w Grecji Grecja oficjalnie wyznaczyła wszystkie 239 obszarów na jej terytorium jako specjalne obszary ochrony, jednak nie ustaliła priorytetów  ani celów w zakresie ochrony. Nie zostały również wskazane niezbędne środki ochrony tych obszarów. Zanieczyszczenie powietrza- wpływ na zdrowie i życie Ozon może: Utrudniać głębokie i energiczne oddychanie Powodować duszności i ból podczas głębokiego oddychania Powodować kaszel i ból lub drapanie w gardle Powodować zapalenie i uszkodzenie dróg oddechowych Powodować nasilenie chorób płuc: astma, rozedma płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli Zwiększa częstotliwość ataków astmy Sprawić, że płuca stają się bardziej podatne na infekcje Powodować uszkodzenie płuc Powodować przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) Cząsteczki PM-to mikroskopijne ciała stałe lub ciekłe zawieszone w powietrzu. Źródła cząsteczek stałych mogą być naturalne lub antropogeniczne. Wyróżniamy: Cząsteczki PM10- mogą zwiększać liczbę i nasilenie ataków astmy, powodować nasilenie zapalenia oskrzeli, zmniejszać zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Cząsteczki PM2.5- zwiększają specyficzne dla wieku ryzyko śmiertelności, szczególni z przyczyn sercowo-naczyniowych. Problem zanieczyszczenia powietrza na obszarze Grecji jest spowodowany również przez niewielką świadomość  i niski poziom edukacji ekologicznej lokalnych mieszkańców. Aspektem pogłębiającym ten problem jest także brak konkretnych działań ze strony władz.

ROLNICTWO W GRECJI

W rolnictwie greckim przeważają małe rodzinne gospodarstwa, natomiast rolnictwem zajmuje się zawodowo 15% mieszkańców. Gleby są w większości kamieniste i nieurodzajne. Ze względu na niekorzystne ukształtowanie terenu oraz niewielkie sumy opadów rolnictwo greckie traci na znaczeniu, a większość gruntów ornych musi być nawadniana. Stopień mechanizacji rolnictwa jest relatywnie niski.     Ze względu na niską jakość pastwisk hodowla zwierząt ma małe znaczenie. Natomiast ważną rolę odgrywa rybołówstwo i połów skorupiaków oraz gąbek. Poławia się między innymi: makrele, węgorze, kraby, krewetki, ośmiornice. Grecka flota rybacka zajmuje 11 miejsce w UE pod względem liczebności wyławianych ryb.     Głównymi partnerami w eksporcie są: Włochy, Niemcy, Bułgaria, Cypr, Turcja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Francja i Rumunia. Eksportuje się artykuły przemysłowe, produkty rolne oraz surowce.     Import sektora rolno-spożywczego szacuje się na 5,5mld euro. Między innymi importuje urządzenia mechaniczne, pojazdy, produkty chemiczne i artykuły spożywcze. Grecja od wielu lat notuje ujemny bilans w wymianie towarowej. Dotychczas występowała stała tendencja poprawy salda wymiany handlowej. W latach 2011-2015 sukcesywnie zmniejszał się ujemny bilans handlowy. Jednak w 2016 roku ujemny bilans handlowy wzrósł o 5,3%. W 2017 roku deficyt wyniósł 21,4 mld Euro, wobec 18,7 mld Euro w 2016 roku. Nastąpił wzrost deficytu handlowego o 14,4%.     Głównymi roślinami uprawianymi w Grecji są: oliwki cytrusy bawełna winogrona figowce tytoń pistacje Cytrusy rosną od późnej jesieni do wczesnej wiosny. Najbardziej popularne są pomarańcze i mandarynki. Owoce cytrusowe na Evii zaczynają dojrzewać w listopadzie i sezon na nie trwa aż do wiosny. Z gorzkich cytrusów wytwarza się słodycze typu marmolady. Uprawiana bawełna jest głównie wykorzystywana do produkcji włókna. Chociaż uprawa bawełny stanowi mniej niż 0.2% wartości europejskiej produkcji rolnej, duże znaczenie ma w dwóch głównych krajach UE będących producentami. W 2018r. wielkość produkcji bawełny szacowano na 340 000 ton, co stanowiło tylko 1% produkcji bawełny na świecie. Z winogron wytwarza się wino, rodzynki czy kompot. Zbiór zaczyna się we wrześniu i jest to najbardziej lubiana tradycja w greckiej wsi. Wszyscy mieszkający w okolicy pracują razem. Kiedy owoce zostaną zebrane transportuje się je do winnicy. Segreguje się je według kolorów i wkłada do poszczególnych pras. Figi uprawia się tylko na obszarze wokół Kalamaty i Lakonii i prawie wszystkie są eksportowane. Zbierane są z drzewa lub ziemi. Są naturalnie suszone na słońcu bez żadnych dodatków chemicznych. Następnie są poddawane fumigacji, sortowaniu i pakowaniu. Grecja jest jednym z głównych producentów tytoniu. W zależności od odmiany wydajność waha się od 1 do 3 ton na hektar. Pistacje uprawia się na Eginie, robi się z nich nalewki, chałwy i słodkie kremy. Drzewa mogą owocować nawet do 200 lat. Grecja zajmuje pierwsze miejsce w Europie i 6 na świecie w produkcji pistacji. Mówi się, że są najlepsze na świecie.